Het grote vertrek: Hoe u uw Duitse belastingplicht in 183 dagen netjes beëindigt

Laat mij beginnen met een ongemakkelijke waarheid:

De meeste belastingadviseurs zullen je nooit eerlijk vertellen hoe je Duitsland belastingtechnisch schoon kunt verlaten.

Waarom niet? Omdat ze dan een klant zouden verliezen.

Ik kijk daar anders tegenaan. Als iemand die deze weg zelf bewandeld heeft en dagelijks ondernemers begeleidt, weet ik: Belastingsvrij uit Duitsland vertrekken is mogelijk, legaal en vaak de logische stap voor internationaal denkende ondernemers.

Maar – en dat is een flinke maar – het moet strategisch gepland en foutloos uitgevoerd worden.

In dit artikel geef ik je het complete stappenplan. Zonder mooipraterij, zonder valkuilen van de Belastingdienst, maar mét alle praktische details die je écht nodig hebt.

Ben je klaar voor de eerlijkste belastingexit-guide die je ooit zult lezen?

Waarom de 183-dagenregel niet volstaat

Hier komt de eerste schok voor veel van mijn cliënten:

De beroemde 183-dagenregel is slechts één puzzelstukje – en vaak niet eens het belangrijkste.

De Belastingdienst kijkt namelijk naar véél meer dan alleen jouw fysieke aanwezigheid. Het enkel vasthouden aan deze regel leidt keer op keer tot dure valkuilen.

De meest voorkomende misvattingen over vertrekbelasting

Misvatting nr. 1: Minder dan 183 dagen in Duitsland = geen Duitse belastingplicht

Dat klopt zo niet. De 183-dagenregel geldt alleen bij beperkte belastingplicht – dus als je jouw woonplaats al hebt verlegd. Zolang Duitsland nog jouw fiscale woonplaats is, betaal je in Duitsland belasting over al jouw wereldwijde inkomen.

Misvatting nr. 2: Gewoon uitschrijven en weggaan

Gevaarlijk. De Belastingdienst maakt onderscheid tussen je gebruikelijke verblijfplaats en je woonplaats. Zelfs na uitschrijving kun je belastingplichtig blijven als het zwaartepunt van je leven nog steeds in Duitsland ligt.

Misvatting nr. 3: Je alleen inschrijven in het buitenland is genoeg

Helaas niet. Zonder echte substance (economische realiteit) in het doelland zal de Belastingdienst jouw vertrek als schijnverplaatsing beschouwen.

Waar de Belastingdienst écht naar kijkt

Uit mijn praktijk weet ik: Dit zijn de dingen waar de Belastingdienst scherp op let:

• Familiebanden: Waar wonen partner en kinderen?
• Economische belangen: Waar liggen je belangrijkste inkomensbronnen?
• Sociale contacten: Waar is je vriendenkring en sociaal leven?
• Vermogen: Waar bevinden zich je belangrijkste bezittingen (onroerend goed, rekeningen, beleggingen)?
• Beroepsmatige activiteiten: Waar voer je je belangrijkste werkzaamheden uit?

Dat betekent: Een goede vertrekstrategie moet ál deze onderdelen meenemen.

Fiscale vs. gebruikelijke verblijf correct inschatten

Het wordt nu technisch, maar hou vol – dit is cruciaal:

De fiscale woonplaats (§ 8 AO – Abgabenordnung) is daar waar je over woonruimte beschikt onder omstandigheden die duiden op behoud en gebruik ervan.

De gebruikelijke verblijfplaats (§ 9 AO) is daar waar je door de omstandigheden niet slechts tijdelijk verblijft.

In de praktijk betekent dat: Zelfs als je je Duitse woning opgeeft, kun je nog steeds een gebruikelijk verblijf hebben als je regelmatig terugkeert en hier je belangrijkste levenselementen zijn.

De magische grens ligt rond de 6 maanden per jaar – maar ook hier hangt alles af van de volledige context.

Voorbereiding: Inventarisatie vóór je belastingvertrek

Voordat je ook maar één stap richting deur zet, is een eerlijke inventarisatie essentieel.

Ik hoor vaak ondernemers zeggen: Richard, ik wil gewoon snel weg. Begrijpelijk. Maar emotie is een slechte raadgever voor belastingplanning.

Daarom kijken we eerst wat jij werkelijk bezit en wat er op het spel staat.

Vermogensanalyse en waardering

Maak een volledige vermogensbalans op. Klinkt saai, maar is cruciaal voor je toekomst:

Zeer relevant: Deelnemingen groter dan 1% in Duitse kapitaalvennootschappen. Hier geldt de vertrekbelasting volgens § 6 AStG – daarover later meer.

Praktijkvoorbeeld: Een cliënt van mij had 15% in zijn voormalige GmbH. Marktwaarde: 2 miljoen euro, aanschaf: 100.000 euro. Vertrekbelasting: Ruim 700.000 euro!

Dat had zijn hele exit-plan om zeep geholpen.

Deelnemingen en participaties strategisch waarderen

Heb je belangen in Duitse ondernemingen? Dan wordt het ingewikkeld:

Optie 1: Verkoop vóór vertrek
Verkoop je aandelen voordat je vertrekt. De meerwaarde valt dan nog onder Duits belastingrecht, maar je ontloopt de vertrekbelasting.

Optie 2: Overdracht aan een holding
Richt een holdingvennootschap op in het doelland en draag je belangen daarover. Let op: De fiscale waardering kan voor grote valkuilen zorgen.

Optie 3: Uitstel van vertrekbelasting
In bepaalde gevallen kun je de vertrekbelasting laten uitstellen. Maar daarmee blijf je wél verbonden aan de Duitse Belastingdienst.

Mijn ervaring: Optie 1 is meestal het schoonst, ook als het initieel meer kost.

Timing en fiscale valkuilen

Het tijdstip van je vertrek is bepalend voor succes of mislukking:

Mijd einde jaar: Vertrek per 31 december roept meteen vragen op bij de fiscus. Vertrek liever halverwege het jaar.

Let op blokkeertermijnen: Na bepaalde transacties (omzettingen, verkoop aandelen) gelden blokkeertermijnen voor fiscale emigratie.

Vooruit plannen: Reken op minimaal 6-12 maanden voorbereidingstijd. Goede fiscale planning kost tijd.

Concreet voorbeeld: Wil je eind 2025 vertrekken, begin dan uiterlijk midden 2024 met voorbereiden.

Stapsgewijze handleiding: Duitse belastingplicht beëindigen

Nu wordt het praktisch. Dit is het exacte traject dat ik met cliënten doorloop:

Het goede nieuws: Het is een beproefd proces. De minder goede boodschap: Het vereist militaire precisie en discipline.

We nemen het stap voor stap door.

Fase 1: Juridische voorbereiding (maand 1-2)

Maand 1: Doelland en structuur bepalen

• Bepaal doelland op basis van je businessmodel
• Controleer belastingverdrag (DBV) tussen Duitsland en doelland
• Stel fiscale structuur op in het doelland
• Check verblijfsvergunning/visumvereisten
• Mandateer een internationale fiscalist in het doelland

Maand 2: Duitse structuren voorbereiden

• Laat aandelen waarderen (door onafhankelijke deskundige)
• Bereken fiscale impact van vertrek
• Liquiditeitsplanning voor vertrekbelasting
• Voorafstemming met de Duitse Belastingdienst (indien nuttig)
• Herzie contracten en verplichtingen in Duitsland

Uit de praktijk: Een waardering door een onafhankelijke deskundige is goud waard. Kost tussen 5.000 en 15.000 euro, maar geeft juridische zekerheid tegenover de Belastingdienst.

Fase 2: Vermogensoverdracht en structuren (maand 3-4)

Maand 3: Ondernemingen en holdings

• Buitenlandse holdingmaatschappij oprichten
• Bankrekening openen in doelland
• BELANGEN overdragen of verkopen
• Intellectual property (merken, patenten) overdragen
• Het zakendoen stapsgewijs overbrengen

Maand 4: Vermogen overdragen

• Kapitaalbeleggingen overboeken naar buitenlandse banken
• Onroerend goed in Duitsland: Verkopen of verhuur regelen
• Verzekeringen controleren en aanpassen
• Privébankzaken geleidelijk overdragen

Let op: Breng nooit alles tegelijk over. Paniektransfers vallen bij de fiscus slecht. Doe het stapsgewijs over enkele maanden.

Fase 3: Woonplaatswissel en uitschrijven (maand 5-6)

Maand 5: Voorbereiding fysieke verhuizing

• Woning/huis in doelland huren of kopen
• Verhuisbedrijf inschakelen
• Inboedel en persoonlijke bezittingen verplaatsen
• Sociale contacten opbouwen in het doelland
• Zakelijke activiteiten geheel naar doelland overbrengen

Maand 6: Officiële uitschrijving

1. Inschrijving in doelland: Eerst daar inschrijven, dan pas uitschrijven in Duitsland
2. Uitschrijven bij Duitse gemeente: Met bewijs van inschrijving in het buitenland
3. Uitschrijven bij Belastingdienst: Formulier Melding van vertrek
4. Eindopgave: Laatste belastingaangifte over het vertreksjaar
5. Bewijs van belastingvrijstelling: Voor buitenlandse banken

Kritisch punt: De volgorde is cruciaal. Schrijf je pas uit in Duitsland nadat je bent ingeschreven in het doelland. Anders heb je juridisch geen woonplaats – dat leidt tot grote problemen.

De kritische valkuilen bij vertrek uit Duitsland

Nu komen de punten die je vorige fiscalist waarschijnlijk verzwegen heeft.

Deze valkuilen kosten jaarlijks honderden ondernemers miljoenen euro’s – en regelmatig hun financiële toekomst.

Wees gewaarschuwd.

Vertrekbelasting volgens § 6 AStG

De vertrekbelasting is Duitslands scherpste wapen tegen belastingmigranten.

Deze geldt automatisch als je:

• Meer dan 1% bezit in een Duitse kapitaalvennootschap EN
• In de afgelopen 5 jaar meer dan 5 jaar in Duitsland belastingplichtig was EN
• Duitsland verlaat

Dan worden alle stille reserves in je participatie fictief verkocht – je betaalt belasting alsof je verkocht hebt, ook al ben je nog steeds eigenaar.

Rekenvoorbeeld:
Deelneming nu: €2 mln
Aanschaf: €200.000
Stille reserves: €1,8 mln
Belasting (ca. 28%): €504.000

Dat is ruim een half miljoen euro belasting voor een verkoop die nooit plaatsvond!

Reddingsboei: Uitstel

Je kunt vertrekbelasting laten uitstellen als je naar een EU-land vertrekt. Let wel: de schuld blijft openstaan en je moet jaarlijks rapporteren.

Mijn advies: Uitstel is slechts uitstel, geen oplossing. Meestal is verkoop vóór vertrek gunstiger.

Vaste inrichting en inkomstensafbakening correct regelen

Hier wordt het vooral riskant voor ondernemers:

Zelfs na je vertrek kun je in Duitsland belastingplichtig blijven als je een vaste inrichting aanhoudt.

Wanneer is daar sprake van?

• Vaste bedrijfsruimte in Duitsland
• Permanente vertegenwoordigers met volmacht tot contracteren
• Opslagplaatsen of distributiefaciliteiten
• Bouwplaatsen langer dan 12 maanden

Dus: Ook je Duitse GmbH kan na je vertrek voor fiscale problemen zorgen als je de leiding feitelijk vanuit Duitsland blijft voeren.

Praktijktip: Stel een lokale directeur aan met feitelijke beslissingsbevoegdheid. Een stroman telt niet – de fiscus kijkt naar de feitelijke leiding.

Belastingverdragen strategisch benutten

Belastingverdragen (DBV’s) beschermen je tegen dubbele belasting. Maar ze zijn lastig en vol haken en ogen:

Let op tie-breaker-regels:
Wat gebeurt er als zowel Duitsland als het doelland je als fiscaal inwoner ziet? Dan geldt de tie-breaker-regeling van het verdrag:

1. Waar heb je een vaste woonplaats?
2. Waar ligt het centrum van je levensbelangen?
3. Waar verblijf je meestal?
4. Welke nationaliteit heb je?

In de praktijk beslist meestal punt 2 – het zwaartepunt van je leven. Je economische, familiale en sociale binding echt verplaatsen is dus cruciaal.

Valkuil bronbelasting:
Duitse inkomsten kunnen na je vertrek alsnog aan bronbelasting onderhevig zijn:

Vraag altijd DBV-korting aan – anders laat je veel geld liggen.

Doellanden voor belastingexit: Waar je écht bespaart

Nu het spannendste deel: Waar ga je heen?

Veel cliënten vragen mij: Richard, wat is het beste land voor belastingexit?

Mijn antwoord: Er is geen beste. Alleen het land dat past bij jouw situatie.

Daarom zet ik hier de belangrijkste opties op een rij.

Dubai en VAE: De 9%-oplossing

Fiscale feiten:

• Vennootschapsbelasting: 9% vanaf 375.000 AED winst (ca. €95.000)
• Inkomstenbelasting: 0% voor particulieren
• Vermogenswinstbelasting: 0%
• Erfbelasting: 0%

Vereisten voor tax residency:

• Minimaal 90 dagen per jaar fysiek aanwezig
• Geldige Emirates ID
• Woning of langetermijn huurcontract
• Bankrekening in de VAE

Voor wie geschikt:
Dubai is ideaal voor ondernemers met digitale businessmodellen, veel internationaal verkeer en een internationale klantenkring. De infrastructuur is uitstekend; je bent in 4-6 uur in vrijwel heel Europa.

Nadelen:
– Hoge kosten van levensonderhoud (huren vanaf €2.000-3.000)
– Culturele aanpassing vereist
– Eisen aan substance worden steeds strenger

Een cliënt bespaart in Dubai jaarlijks meer dan €300.000 aan belasting – bij een comfortabele levensstijl.

Cyprus: EU-voordeel met belastingbesparing

Fiscale feiten:

• Inkomstenbelasting: Progressief tot 35%
• Vennootschapsbelasting: 12,5%
• Dividenden: 0% (onder voorwaarden)
• Vermogenswinsten: 0% (op effecten)

Non-dom status:
Niet-domicilie betekent op Cyprus: Géén belasting op buitenlandse inkomsten die niet naar Cyprus vloeien. Biedt mooie planningsopties.

60-dagenregel:
Je kunt Cypriotisch belastingplichtig worden als je:

• Minimaal 60 dagen op Cyprus verblijft EN
• Zakelijke activiteiten op Cyprus verricht EN
• Niet meer dan 183 dagen in een ander land verblijft EN
• Nergens anders fiscaal inwoner bent

Voor wie geschikt:
Cyprus is ideaal voor ondernemers die EU-burgerschap willen houden en veel binnen Europa zakendoen. Bijzonder interessant voor holdingstructuren.

Portugal: Het NHR-programma

Non-Habitual Resident (NHR) programma:

• 10 jaar belastingvoordeel
• Buitenlandse inkomsten: 0% (mits belast in bronland)
• Bepaalde Portugese inkomsten: 20% vast tarief
• Buitenlandse pensioenen: 10%

Vereisten:

• Minimaal 183 dagen per jaar in Portugal wonen
• Belastinginschrijving in Portugal
• De afgelopen 5 jaar geen Portugees belastingresident

Let op: wijzigingen vanaf 2024:
Het NHR-programma wordt hervormd. Nieuwe aanvragers vanaf 2024 hebben minder voordelen. Overweeg Portugal? Handel snel.

Overige opties: Malta, Zwitserland, Singapore

Malta:
– EU-land met 35% vennootschapsbelasting
– Maar: 6/7-teruggaaf mogelijk (effectief 5%)
– Non-dom status beschikbaar
– Minimaal 90 dagen verblijf vereist

Zwitserland:
– Forfaitaire belasting mogelijk
– Zeer hoge levenskwaliteit
– Maar: hoge kosten van levensonderhoud
– Complexe verblijfsvereisten

Singapore:
– 17% vennootschapsbelasting
– Territoriaal systeem (alleen lokaal inkomen belast)
– Uitstekende infrastructuur
– Maar: kostprijs hoog

Na het vertrek: Compliance en langdurige zekerheid

Gefeliciteerd – je hebt Duitsland belastingtechnisch verlaten!

Maar nu begint het échte werk: je nieuwe belastingresidentie duurzaam veiligstellen.

Een belastingexit is namelijk maar zo solide als z’n lange termijn houdbaarheid.

Meldplichten en documentatie waarborgen

Duitse meldplichten na vertrek:

• Belastingaangifte vertreksjaar: Uiterlijk 31 juli van het volgende jaar
• Meldingen vertrekbelasting: Jaarlijks indien uitstel is verleend
• Bronbelastingaanvragen: DBV-korting aanvragen voor Duitse inkomsten
• Meldingen bij structuurwijzigingen: Verkoop van belangen e.d.

Documentatie is van levensbelang:

Leg nauwkeurig vast:

• Aantal verblijfdagen per land
• Waar je werkt en zakendoet
• Familie- en sociale bindingen
• Vermogensverschuivingen en de redenen daarvoor
• Contracten en overeenkomsten

Mijn tip: Gebruik een digitale travel-log. Er zijn apps waarmee je je verblijven automatisch kan bijhouden.

Substance-eisen blijvend naleven

Het sleutelwoord is substance – economische realiteit.

Zonder echte substance loopt jouw belastingexit vroeg of laat spaak. De belangrijkste regels op een rij:

Fysieke aanwezigheid:

• Voldoe aan de minimumverblijfstijd in het doelland
• Bewijs je aanwezigheid (tickets, hotelnota’s, etc.)
• Houd een reislogboek bij

Economische activiteit:

• Voer je hoofdactiviteiten daadwerkelijk vanuit het doelland uit
• Belangrijke meetings in het doelland houden
• Strategische besluiten lokaal nemen

Sociale integratie:

• Leg echte sociale contacten op
• Gemeenschapszin tonen (clubs, goede doelen, etc.)
• Lokale dienstverleners gebruiken (artsen, advocaten, etc.)

Praktijkvoorbeeld: Een cliënt werd na drie jaar gecontroleerd, omdat hij weliswaar in Dubai stond ingeschreven, maar alle zakelijke besluiten vanuit zijn Duitse home office nam. Gevolg: ruim €800.000 naheffing.

Valkuilen bij terugkeer vermijden

Het grootste risico dreigt bij remigratie naar Duitsland.

De 5-jaarval:
Keer je binnen 5 jaar na vertrek terug, dan kan de fiscus jouw oorspronkelijke vertrek als schijnconstructie bestempelen.

Dat leidt tot:

• Navordering op alle buitenlandse inkomsten
• Rente van 6% per jaar
• Mogelijke verdenking van belastingfraude

Veilige terugkeerstrategieën:

1. Na 5 jaar: Pas na 5 jaar is terugkeer relatief veilig
2. Gefaseerde terugkeer: Eerst beperkte, dan onbeperkte belastingplicht
3. Vermogen in het buitenland houden: Haal niet meteen alles terug
4. Professionele begeleiding: Laat je vooraf adviseren bij remigratie

Eerlijk advies: De meeste belastingexpats onderschatten hoe lastig terugkeer is. Plan je vertrek als een blijvende keuze.