De 5%-regel in Portugal: Waarom buitenlandse pensioenen vrijwel belastingvrij blijven – Praktische gids voor Duitse gepensioneerden

Stelt u zich eens voor: u ontvangt uw Duitse pensioen met slechts 5% belasting in plaats van de gebruikelijke 18-20% in Duitsland. Klinkt als een sprookje?

Dat is het niet.

Toen ik drie jaar geleden voor het eerst hoorde over de Portugese 5%-regeling voor buitenlandse pensioenen, dacht ik: Dat is te mooi om waar te zijn. Nu begeleid ik regelmatig cliënten bij de praktische uitvoering van deze strategie.

En hier komt het:

De meeste Duitse belastingadviseurs kennen deze regeling niet eens. Waarom? Omdat zij zich uitsluitend richten op Duits belastingrecht en internationale mogelijkheden over het hoofd zien.

Daarom laat ik u vandaag stap voor stap zien hoe de 5%-regel werkt. Geen theoretische oefening, maar een concrete routekaart voor uw pensioenplanning.

Klaar? Dan duiken we in een van Europa’s interessantste belastingoptimalisaties.

Uw RMS

De 5%-regel Portugal: Wat Duitse gepensioneerden écht kunnen besparen

Portugal heft op buitenlandse pensioenen een vast belastingtarief van slechts 5%. Dit geldt voor Duitse, maar net zo goed voor Oostenrijkse of Franse pensioenen.

Kijken we naar de cijfers:

Bij een gemiddeld Duits pensioen van 3.000€ per maand bespaart u dus bijna 5.000€ per jaar. Over een pensioenperiode van 20 jaar betekent dat bijna 100.000€ extra in uw eigen zak.

Hoe werkt de 5%-regel precies?

Deze regeling is gebaseerd op de Portugese NHR-status (Non-Habitual Resident – niet-gebruikelijke ingezetene). Met deze status kunnen buitenlanders hun buitenlandse inkomsten fiscaal voordelig laten belasten.

Dit betekent: Portugal beschouwt uw Duitse pensioen niet als binnenlands inkomen. In plaats daarvan past de fiscus een verlaagd vast tarief toe.

Bovendien zijn er geen extra afdrachten zoals solidariteitsbijdrage of kerkenbelasting. De 5% is alles wat u hoeft te betalen.

Aan welke voorwaarden moet u voldoen?

Eerst het goede nieuws: de drempels zijn laag.

• U mag de afgelopen 5 jaar niet in Portugal belastingplichtig zijn geweest
• U dient minimaal 183 dagen per jaar in Portugal te verblijven
• Uw hoofdverblijfplaats moet in Portugal zijn
• De NHR-aanvraag moet binnen de eerste 2 jaar worden ingediend

Belangrijk: U hoeft beslist niet uw Duitse nationaliteit op te geven. Portugal staat dubbele nationaliteit zonder problemen toe.

NHR-status: Uw sleutel tot belastingvrije buitenlandse pensioenen

De NHR-status is uw gouden sleutel tot de Portugese belastingvoordelen. Maar zoals bij elke waardevolle sleutel zijn er spelregels voor het gebruik.

Wat is de NHR-status precies?

NHR staat voor Residente Não Habitual — vertaald: niet-gebruikelijke ingezetene. Portugal introduceerde deze status in 2009 om gekwalificeerde buitenlanders aan te trekken.

Het programma biedt tien jaar lang belastingvoordelen. Zo kunt u een volle tien jaar profiteren van verlaagde belastingtarieven.

Bijzonder interessant: De status geldt niet alleen voor pensioenen. Ook andere buitenlandse inkomsten, zoals huurinkomsten of dividenden, kunnen fiscaal voordelig worden belast.

NHR-aanvraag: Stap voor stap

Het aanvraagproces is verrassend eenvoudig:

1. Belastingplicht vestigen: Meld u aan bij de Portugese belastingdienst (AT)
2. NIF-nummer aanvragen: Dit is uw Portugese fiscaal nummer
3. NHR-aanvraag indienen: Gebruik het portal financas.gov.pt of ga persoonlijk naar een belastingkantoor
4. Bevestiging afwachten: In de regel verwerken de autoriteiten aanvragen binnen 30 dagen

Tip: Schakel een lokale belastingadviseur in Portugal in. De kosten van 200-500€ verdient u doorgaans al de eerste maand terug dankzij correcte afhandeling.

Geldigheid en verlenging van de NHR-status

De NHR-status is automatisch tien jaar geldig. Verlenging is niet mogelijk — dat is het complete pakket.

Echter: Na afloop van die tien jaar blijft u belastingplichtig ingezetene van Portugal. U betaalt dan wel meer belasting, maar nog steeds aanzienlijk minder dan in Duitsland.

Het reguliere hoogste Portugese belastingtarief bedraagt 48%. Dat klinkt hoog, maar geldt pas vanaf zeer hoge inkomens. Voor gemiddelde pensioenen blijft u doorgaans in het lage segment.

Praktische uitvoering: Zo vraagt u het belastingvoordeel aan

Theorie is mooi, maar u wilt vast vooral weten: Hoe pak ik dit nu concreet aan? Hier volgt uw stapsgewijze routekaart.

Timing is alles: Het optimale moment

Begin met plannen minstens 2 jaar vóór uw geplande verhuizing naar Portugal. Waarom?

• Het vinden van een woning in Portugal duurt 6-12 maanden
• Taalcursus en culturele voorbereiding kosten tijd
• Fiscaal moeten zaken rond uitschrijving uit Duitsland geregeld worden
• NHR-aanvraag moet uiterlijk op 31 maart van het jaar na uw verhuizing zijn ingediend

Een voorbeeld: u verhuist in september 2024 naar Portugal. Dan heeft u tot 31 maart 2026 om de NHR-aanvraag te doen. Toch adviseer ik om de aanvraag direct na uw inschrijving te regelen.

Welke documenten heeft u nodig?

Zorg voor de volgende stukken:

• Geldige identiteitskaart of paspoort
• Bewijs van Portugees woonadres (huurcontract of koopcontract)
• Verklaring van niet-Portugese belastingplicht gedurende de afgelopen 5 jaar
• Bewijs van uw buitenlandse pensioen (pensioenbeschikking)
• Laatst ontvangen Duitse belastingaanslag

Laat alle Duitse documenten beëdigd vertalen. Ja, dat kost 50-100€ per document. Maar zonder correcte vertalingen loopt het proces vast.

Uitschrijven in Duitsland: Waarop moet u letten?

Uitschrijven uit Duitsland is het kritischste punt. Hier gaan de meeste zaken mis.

Belangrijke punten:

1. Controleer exit tax (wegzebelasting): Bij belangen boven 1% of vermogen van meer dan 500.000€ dreigt een exit tax
2. Beperkte belastingplicht: Duitse pensioenen blijven in Duitsland beperkt belastingplichtig
3. Dubbelbelastingverdrag: Voorkomt dubbele belasting tussen Duitsland en Portugal
4. Verzekeringen aanpassen: Ziektekostenverzekering en andere polissen moeten EU-dekkend zijn

Mijn advies: Informeer de Duitse belastingdienst schriftelijk over uw verhuizing. Transparantie schept vertrouwen en voorkomt latere problemen.

Welke pensioenen profiteren van de 5%-regel?

Niet alle pensioenen worden gelijk behandeld. Hier de belangrijkste verschillen:

Wettelijke pensioenen: De standaardcasus

Duitse wettelijke pensioenen profiteren volledig van de 5%-regel. Dat geldt voor:

• Ouderdomspensioenen van de Deutsche Rentenversicherung
• Arbeidsongeschiktheidspensioenen
• Weduwe- en wezenpensioenen
• Pensioenen van de Knappschaftliche Rentenversicherung

Belangrijk: Het pensioen moet afkomstig zijn uit een pensioenfonds dat door de Duitse fiscus als zodanig is erkend. Voor alle wettelijke pensioenen is dat automatisch het geval.

Particuliere pensioenen: Riester en Rürup

Hier wordt het ingewikkelder. Particuliere pensioenen worden verschillend behandeld:

De classificatie als ‘pensioen’ is doorslaggevend. Alleen echte pensioenen profiteren van de 5%-regel.

Ambtenarenpensioen: Speciaal geval Duitsland

Duitse ambtenarenpensioenen vormen een bijzonder geval. In principe komen ze in aanmerking voor de 5%-heffing in Portugal.

Echter: Duitsland behoudt het recht om ambtenarenpensioenen te belasten. Dit betekent dat u in Duitsland belastingplichtig blijft.

De oplossing: Het dubbelbelastingverdrag voorkomt dubbele heffing. U betaalt in Duitsland, maar krijgt een verrekening in Portugal.

Valkuilen en veelgemaakte fouten bij de Portugal-strategie

In mijn adviespraktijk zie ik steeds opnieuw dezelfde fouten. Leer van andermans ervaringen:

Fout nr. 1: Verblijfstijd onderschatten

U moet minimaal 183 dagen per jaar in Portugal verblijven. Dat is ruim 6 maanden. Veel mensen onderschatten wat dat betekent:

• Familiebezoek in Duitsland wordt omslachtiger
• Artsafspraken moeten in Portugal plaatsvinden
• Sociale contacten verplaatsen zich naar Portugal
• Taalbarrière in het dagelijks leven

Mijn tip: Breng vóór de definitieve verhuizing 2 tot 3 maanden proef door in Portugal. Zo merkt u snel of het leven daar echt bij u past.

Fout nr. 2: Duitse belastingplicht niet correct beëindigen

Uitschrijven uit Duitsland is complex. Typische valkuilen:

1. Uitgebreide beperkte belastingplicht: Wie meer dan 90% van zijn inkomen uit Duitsland ontvangt, blijft belastingplichtig
2. Schijnwoonplaats in het buitenland: Als u nog duidelijke banden met Duitsland heeft
3. Familiaire banden: Echtgenoot of minderjarige kinderen in Duitsland
4. Economische banden: Zakelijke activiteit of vastgoed in Duitsland

Daarom: Documenteer duidelijk dat uw levenscentrum in Portugal ligt. Houd een verblijfsdagboek bij en verzamel bewijs voor uw leven in Portugal.

Fout nr. 3: Taalbarrière onderschatten

Portugees is een stuk lastiger dan verwacht. Zeker bij fiscale zaken is precieze communicatie cruciaal.

Wat vaak over het hoofd wordt gezien:

• Bezoeken aan instanties vereisen goede kennis van het Portugees
• Belastingformulieren zijn alleen in het Portugees beschikbaar
• Artsen spreken vaak geen Engels
• Dagelijkse zaken worden een uitdaging

Begin direct met Portugese les zodra uw keuze voor Portugal vaststaat. Minstens een jaar voorbereiding is aanbevolen.

Fout nr. 4: Gezondheidszorg onderschatten

De Portugese gezondheidszorg is goed, maar anders dan de Duitse. Belangrijke verschillen:

• Langere wachttijden bij specialisten
• Particuliere aanvullende verzekering is vrijwel onmisbaar
• Gespecialiseerde behandelingen vaak alleen in Lissabon of Porto
• Sommige medicijnen niet verkrijgbaar

Controleer voor uw verhuizing: Zijn uw medicijnen in Portugal leverbaar? Zijn er specialisten voor uw behoeften?

Langetermijn-belastingplanning: Portugal vs. Duitsland vergeleken

Laten we verder kijken dan de 5%-regel. Hoe ontwikkelt uw belastingdruk zich op lange termijn?

Wat gebeurt er na die tien NHR-jaren?

Na het einde van de NHR-status wordt u regulier Portugees belastingplichtig ingezetene. De tarieven stijgen maar blijven redelijk:

Bij gemiddelde pensioenen bent u ook na de NHR-status doorgaans voordeliger uit dan in Duitsland.

Erfbelasting en nalatenschap

In Duitsland zijn tarieven tot 50% mogelijk bij grote vermogens.

Bovendien bestaat in Portugal geen schenkbelasting tussen echtgenoten en directe afstammelingen. Schenkingen bij leven zijn dus belastingvrij mogelijk.

Vastgoed in Portugal: Extra voordelen

Koopt u onroerend goed in Portugal, dan zijn er extra fiscale voordelen:

• Eigen gebruik: Geen belasting op eigen bewoning
• Verkoop: Na 3 jaar bezit is slechts 50% van de winst belastbaar
• Verhuur: Forfaitaire aftrek van 30% kosten zonder bewijs
• Golden Visa: Investeringen vanaf 280.000€ geven recht op verblijf

Zeer interessant: Winst op de verkoop van uw woning is na 5 jaar eigen bewoning volledig belastingvrij.

Het totaalplaatje: Alle kosten in beeld

Portugal biedt niet alleen fiscale voordelen. De kosten van levensonderhoud zijn aanzienlijk lager dan in Duitsland:

Uw totale voordeel door lagere belastingen en kosten van levensonderhoud kan 1.000-2.000€ per maand bedragen.